ULOGE:
Joseph Cotten (Holly Martins),
Alida Valli (Anna),
Orson Welles (Harry Lime),
Trevor Howard (Calloway),
Bernard Lee (bojnik Paine),
Paul Hörbiger (kućepazitelj),
Ernst Deutsch (Baron Kurtz),
Siegfried Breuer (Popescu),
Erich Ponto (Dr. Winkel)

SCENARIJ:
Graham Greene

FOTOGRAFIJA:
Robert Krasker

GLAZBA:
Anton Karas

MONTAŽA:
Oswald Hafenrichter

SCENOGRAFIJA:
Dario Simoni

Sadržaj:

Amerikanac Holly Martins, pisac vestern romana, neposredno nakon svršetka Drugog svjetskog rata stiže u Beč, tada podijeljen na četiri okupacijske zone. Budući da je u financijskim problemima, odazvao se pozivu svog starog prijatelja i sunarodnjaka Harryja Limea koji mu je ponudio unosan posao. Lime je, međutim, upravo stradao u prometnoj nesreći, a s obzirom da su svjedočenja očevidaca tog događaja međusobno proturječna, Martins odluči provesti vlastitu istragu. Iako mu britanski major Calloway da do znanja da je njegova prisutnost u Beču nepoželjna, a i riskantna, Martins ustraje, pogotovo kad upozna neobično privlačnu Limeovu djevojku Annu…
 

Carol Reed se tokom Drugog svjetskog rata i neposredno nakon njega afirmirao kao vodeći britanski filmski režiser. Ponajprije je to zasluga njegova dokumentarnog filma Istinska slava iz 1945. nagrađenog Oscarom, te triju igranih filmova – Bjegunca iz 1947., Palog idola iz 1948. i Trećeg čovjeka iz 1949. Potonji je na posebno visokoj cijeni, a mnogi ga svrstavaju I među najbolje filmove svih vremena, što je ponajprije posljedica činjenice da je virtuozno režiran te da je njegov impresivan stil u umješnoj korelaciji s intrigantnom tematikom. Etički izrazito zapitan scenarij uglednog književnika Grahama Greena, koji u suodnos dovodi o moralu ovisnu prijateljsku i njime neopterećenu erotsku ljubav, te slika kaotičnu psihozu poratne krize i deziluzioniranosti, Reedu je polazište za stvaranje vrlo sugestivne atmosfere djela.

Ona je ostvarena vizualnim stilom koji mnogo duguje njemačkom ekspresionizmu (odnos svjetla i sjene, kosi kadrovi) i preko njega američkom film noiru, ali i muzičkim doprinosom do tad slabo znanog skladatelja Antona Karasa, kojem će lajtmotiv odsviran na citri donijeti svjetsku slavu. Dakako, i ugledna glumačka imena dala su svoj prinos, pri čemu je novi zajednički nastup Josepha Cottena i Orsona Wellesa budio asocijacije na njihovo prvo uparivanje u slavnom Wellesovom Građaninu Kaneu. Izvanredna je i Alida Valli, rođena Puljanka, čija pomalo egzotična ljepota daje dodatnu notu neobičnosti ovom ekstraordinarnom ostvarenju čija je antologijska završna scena svakako jedan od najboljih svršetaka u povijesti filma.

Treći čovjek donio je sjajnom snimatelju Robertu Kraskeru (Kratki susret, Bjegunac, Senso) Oscara za najbolju fotografiju, a bili su nomirani i režija te montaža. Na festivalu u Cannesu film je dobio glavnu nagradu (koja se tada još nije zvala Zlatna palma), a u anketi Britanskog filmskog instituta provedenoj 1999. izabran je za najveći britanski film svih vremena.        

Autor komentara: Damir Radić

c/b, 104'