Njemačka, godine 1966. Nekima možda ne toliko relevantna i bitna poput Njemačke u jesenjim sedamdesetima (šifra: Deutschland, im Herbst) u kojima se Fassbinder svađao s majkom i kanalizirao agresije na partneru Arminu. No, ona nije bila ništa manje intrigantna. Promjene su se već počele osjećati u zraku, iako se mitska '68 još nije dogodila. Ovogodišnji Berlinale posvetio joj je sveobuhvatnu retrospektivu. Možda i zato jer je i sam festival proslavio 66. rođendan. Filmski programi donose tek dio njene prebogate selekcije, iako je riječ o možda najrelevantnijim naslovima. No, iako ciklus sučeljava kinematografije s različitih strana Zida, njihove su preokupacije itekako bliske.

Na zapadnoj strani Zida, sineasti su se suočavali s kontradikcijama ekonomskog čuda post-adenauerovske Njemačke. Na istočnoj strani, njihovi drugovi preispitivali su život u socijalizmu. Na zapadnoj strani, novi njemački film tada se već afirmirao i na međunarodnoj festivalskoj sceni, nakon što je četiri godine ranije grupa njemačkih autora predvođenih Alexandreom Klugeom i Edgarom Reitzom, na inicijativu filmaša Haroa Senfta, potpisala Oberhausenski manifest uz motto 'Konvencionalni film je mrtav. Mi vjerujemo u novi film'. U isto vrijeme, najveći dio filmova koje su režirali njihovi drugovi iz susjednog DDR-a s pečatom DEFA studija bio je bunkeriran, u skladu s 11. plenumom Centralnog komiteta vladajuće Partije socijalističkog jedinstva Njemačke (SED), iako su te iste 1966. trebali krenuti u distribuciju, da bi se njihova kino premijera dogodila tek u kasnim osamdesetima ili nakon pada Zida.

Zapad. Te iste godine, Berlinski filmski festival uručio je Srebrnog medvjeda debitantskom komadu Petera Schamonija Schonzeit fur Fuchse (Zabrana lova na lisice), čiji je autor proglašen 'novim Godardom', prateći život njemačkih buržuja iz rajnske regije u Adenauerovoj eri, njihove lovačke i vojne rituale, alijenacije i socijalne privilegije, s bivšom UFA zvijezdom Willyjem Birgelom koji emblematski utjelovljuje 'stabilno samopouzdanje' svojih predaka. Te iste godine, filmska adaptacija Musilova romana 'Mladi Torless' u režiji Volkera Schlöndorffa, koja prati uznemirujuće rituale i turbulentna prijateljstva u jednom internatu, prikazana je u Cannesu (autorove reference na nacizam, njegove brutalnosti i poniženja, više su nego evidentne). Lucidni komad direktnog filma krajnje razlomljene naracije Oproštaja od jučer u režiji njene najradikalnije ikone Alexandera Klugea, temeljen na autorovoj noveli 'Anita G' i snimljen pod snažnim utjecajem francuskog Novog vala, u kojem njegova sestra Alexandra glumi neprilagođenu curu, portretiranu kao arhetipska inkarnacija njemačke poratne generacije, koja pokušava otkriti slobodu, neovisnost i sreću u novoj sredini nakon što s obitelji prelazi na Zapad, ali joj se život sveo na 'prisvajanje' prijateljeva džempera, kad spominjanjem tragedije koju je proživjela njena obitelj u Holokaustu, pokušava pridobiti povjerenje suda, osvaja Srebrnog lava na venecijanskoj Mostri ('Ono što nas dijeli od jučerašnjice nije jaz, već promjena mjesta', navodi Kluge u uvodu).

Istok. Te iste godine slikar i dokumentarist Jurgen Botticher snima bunkerirani komad Jahrgang 45 ('Rođeni '45') koji je dobio zeleno svjetlo za prikazivanje tek 1990. Autor u filmu odabire ekipu neprofesionalnih glumaca, te cinične mladeži koja je bila aktivno uključena u razvoj socijalističkog društva, ali se sukobljavala sa starim političkim kadrovima koji nisu imali razumijevanja za njihov bunt (Honecker je njihove konflikte nazvao 'manifestacijama huliganizma'). U tom istom filmu, siva i neugledna dvorišta oronulih zgrada na Prenzlauer Bergu, čije restaurirane fasade danas obitavaju hipsteri i bankari, krajnji su antipod novih nebodera na gradskoj periferiji čija izgradnja još nije završena, ali pruža nekakvu zavodljivu viziju idealnog života, dok njegov lik mladog automehaničara 'koji će nositi traperice i kad ode u penziju', flertuje s bivšom curom, vraća se majci i na motoru jezdi gradom u vječnoj potrazi za nečim što ni sam nije u stanju imenovati. I više no dovoljno da vlasti označe autorov komad kao priču koja 'glorificira perverzije'. A lik Zschocheove slobodoumne učiteljice (Karla), portretiran kao spoj idealizma i naivnosti, odbija se držati zadanog kurikuluma, ali brzo otkriva oportunizam i inhibiranost svojih učenika, koje pokušava osloboditi od stega uz potporu školskog direktora, zbog čega joj prijete premještajem u drugu školu. No, iako su se u doba kad je film snimljen neke stvari počele mijenjati, još otkako je 1963. Politbiro izdao proglas koji je ponešto liberalizirao politiku prema omladini, režiseru su savjetovali da odgodi premijeru filma do neodređenog datuma čak i prije notornog 11. plenuma.

Zapad i Istok u godini koja je redefinirala njemački film. Godini paralelnih promjena. Godini otvorenosti i nesigurnosti. Godini ekonomskog čuda s jedne strane Zida i planirane ekonomije s druge stane Zida. Godini novih estetika, bunta i cenzura. (Dragan Rubeša)